22 Ocak 2009 Perşembe

Extremus

"Dış taraf", "dışarıdaki" manalarına gelen exter ya da exterus (karşılaştır: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius. Ayrıca zıddı için bkz. inter) kökünden gelir neutrum cinsindeki bu isim (exterarum gentium multitudo, Suet. Caes. 84: non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus, Cic. Font. 11, 25 vb.). buradan anlaşılıyor ki "ex-" öneki veya eki her daim "-den ayrılma"; "in-" öneki veya eki (acc. ile birlikte) "-e doğru" manasını verdiğinden exter ile inter arasındaki zıtlık daha açık bir şekilde ortaya çıkar.

Ekstremum / exstremum, extremum, extimus veya extumum şekliyle de kullanılabilir; Yunancadaki esksatos sıfatıyla da manaca ilişkilidir. En nihayetinde başlıktaki kelime "son", "son nokta", "uç", "en sonunda", "nihayet" gibi manaları verir (extremum tenues liquefacta medullas tabuit, Ov. M. 14, 431 vb.).

Her ne kadar parantez içindeki kaynaklandıkları köklerden de anlaşılabileceği gibi, detayda farklılıklardan söz edilebilise de, şunlar da üç aşağı beş yukarı extremum'un eş anlamlılarıdır:

ultimum (ultimus, sonuncu)
postremum (post, ardında, sonraki; posterus, sonra gelen, bir sonraki)
novissimum (novus, yeni, en son gelen, en son ortaya çıkan vb.)
supremum (super, üstü, fazlası, üstüne gelen, üstün gelen vb.)
imum (imus, en sonuncusu, en alçaktaki, en derindeki)

Bu incelemeyi daha evvel Ekşi Sözlük'te yayınladım:
http://sozluk.sourtimes.org/show.asp?id=15151522

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder