23 Ocak 2009 Cuma

Aequilibritas (Isonomia)

Sonsuzluğun büyük gücü kapsamlı ve özenli bir inceleme gerektirir, bu gücün yapısında her şeyin bir dengi vardır. Epikuros buradaki eşit dağılıma “isonomia” (ισονομία) demektedir. (Cic., De Nat. Deorum I.19.50: “In qua intellegi necesse est eam esse naturam ut omnia omnibus paribus paria respondeant; hanc isonomia appellat Epicurus id est aequabilem tributionem.”) Aynı eserde Cicero Türkçeye “Dengelilik” olarak çevirebileceğimiz “aequilibritas” terimini “isonomia”yı karşılamak için kullanır. (Cic., De Nat. Deorum I.39.109: “Confugis ad aequilibritatem (sic enim isonomia si placet appellemus) et ais, quoniam sit”).

Bazı yazarlar isonomia kavramından hareketle Yunan hükümetindeki aristokratik veya otokratik nitelikten, demokratik niteliğe geçişi vurguluyorlar; güçlerin eşitliği, politik güçlerin dengede tutulması vs. (Mihai Spariosu, God of Many Names: Play, Poetry, and Power in Hellenic Thought from Homer to Aristotle, p.63, Duke University Press, 1991).

Latincedeki aequilibritas kelimesi ise terimleşmiştir. Kökenine bakarsak, biri sıfat diğeri fiil olmak üzere iki kelimeyi görüyoruz: Kimilerine göre Yunancadaki ἔοικα ile kimilerine göreyse Sanskritçedeki ēka (bir) kelimesiyle ilişkilendirilen aequus (eş anlamlıları: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): düz, yatay, ufki, uygun, müsait, elverişli (in aequum locum se demittere, Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51: in aequum locum deducere, Sall. J. 42); aequo, -are: düzeltmek, düzlemek, eşit olmak, eşit kılmak (Insedabiliter sitis arida, corpora mersans, Aequabat multum parvis umoribus imbrem, Lucr. 6, 1176: per somnum vinumque dies noctibus aequare, Liv. 31, 41: aequavit togatus armati gloriam collegae, id. 4, 10, 8: cujus magnitudini semper animum aequavit, id. 33, 21, 3)

Latincede çok fazla kelimeyi etkilemiştir aequus ve aequo, -are. Aequilibritas da (İng. equality, İt. eguaglianza, Esp. egaleco, Por. igualdade, İsp. igualdad, Fr. égalité, Rom. egalitatea, Kat. igualtat) bunlardan biri. Görüldüğü gibi bu yapı birçok dile de geçmiştir.

Y. Kenan Yonarsoy, Cicero'nun Felsefi Terminolojisi başlıklı çalışmasında "aequilibritas" terimini açıklıyor (Sf.116, İst. Üniv. Ed. Fak. Yay. No:2865, İstanbul 1982):

"Aequilibritas, -tas ekli bir kelime olarak soyut anlamlıdır. Fransızca, Almanca ve İtalyancaya felsefi bir terim olarak geçmiştir... Aequilibritas'ın terimleşememesi, isonomia anlamını iyi ifade edememesi olsa gerektir. İsonomia ise Latinceleşmemiştir. Bu anlamda başka bir kelime de Latincede doğmamıştır."

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder