22 Nisan 2010 Perşembe

Expressis Verbis

"Expressis Verbis" deyişinde göze çarpan, "açıklamak" anlamındaki exprimere fiilinden teşekkül "açıklayıcı" anlamındaki expressus sıfatının "ifade, cümle, söz" gibi anlamlara gelen verbum ismiyle, bileşimin çoğul -den hali nezdindeki dansıdır. Bu yüzden tam Türkçesi "açımlayıcı/açıklayıcı ifadelerle"dir.

"Açıklamak" ifadesini yine bizdeki "zorlamak" anlamıyla düşünmek gerekiyor. Neyi zorlamak? Tabi ki açıklanan şeyi idrak edecek kafalara zorlamak. Expressus'un eril isim halinin Romalı büyük mimar Vitruvius'un eserinde "yükselmesi için suyu zorlayan alet" anlamında kullanıldığını görüyoruz. Yapının temelinde bulunan exprimere fiilinin "baskı uygulamak, zorlamak" anlamları da olduğundan bu tarz bir kullanım bizi şaşırtmıyor.

O hâlde "expressis verbis"i yani "açıklayıcı ifadelerle" ifadesini kullanırken aslında biz, yapının içerdiği aslî "baskı yapmak" anlamından ötürü, açıklanan şey ne ise, onu daha tazyikli bir şekilde yani daha "açık bir şekilde" karşı tarafa sunduğumuzu belli ederiz. "İyi tamam o halde, sen anlamadıysan vanayı daha da açıyorum, körüklüyorum" der gibi düşünürsek yanılmış olmayız.
 
Bu yazıyı ilkin Ekşi'de yazdım.