Fabella

Fabella ile fabula arasındaki farkı filosof Seneca'nın penfriend'i Sicilya Proconsulu Lucilius'a "volo tibi narrare fabellam, ut intelligas..." deyişiyle ("Sana şunu şunu anlayabilesin diye bir fabella anlatmak istiyorum") birlikte cinsî sapkın Hostius Quadra kıssasını sunuşunda kavrıyoruz. Nitekim yorumcuların ekseriyeti Seneca'nın neden N.Q. I. Cp.XVI.1'de yani burada "fabula" (hikâye) yerine "fabella" terimini kullandığı üzerinde dururken genelde fabella'nın ders çıkarma maksatlı aktarılmış küçük kurgu ya da gerçek hikâye olduğu sonucuna varmış.

İngilizcede ve diğer dillerde bunun tam karşılığı fabl(e) olmalıdır, ki bunu biz Türkçede ziyadesiyle konusunu hayvanların oluşturduğu küçük ahlâk hikâyecikleri olarak düşünüyoruz. Concise Oxford English Dictionary'de köken olarak fabl için fabula işaret edilmiş. ancak bana kalırsa fabl ile fabula arasında köprü görevi görüyor olabilir fabella. Zira fabula'da "kısa"lık, "hikâyecik"lik vurgusu yoktur (a narration, narrative, account, story; the subject of common talk). Teyit edin -> http://artfl.uchicago.edu buna karşılık "kitap" anlamındaki liber'in libellus olmasıyla "kitapçık" anlamını kazanması gibi, fabula'dan oluşan fabella da "kısa hikâye" vurgusuna sahiptir. Teyit edin -> http://artfl.uchicago.edu O hâlde fabl için fabula öncül ata olabilirse de, arada bir de fabella köprüsü olmalı, çünkü fabl'da kısalık vurgusu vardır: "a traditional short story that teaches a moral lesson, especially one with animals as characters" teyit edin -> http://www.oup.com/

Ancak Seneca'nın gerek burada ve külliyatının başka karanlık köşelerinde fabella'yı gerçekten yaşamış kişilerle ilgili yine ahlâkî mesajlar sunan küçük hikâye olarak kullanmış olması, söz konusu terimi Türkçeye fabl diye çevirmememiz gerektiğini haykırıyor. Bu yüzden ben bu iki niteliğinden ötürü (kısalığı ve yaşamış kişilerle ilgili ahlâkî mesaj sunması), -en azından Seneca'nın kullandığı- fabella'yı Türkçeye "kıssa" şeklinde çevirmeyi uygun görüyorum. Kıssa için bkz. http://tdkterim.gov.tr : "Ders alınması gereken kısa hikâye"

Fable'ın visual thesaurus'taki şematiği:

Fabella için yapılmış bir açıklama (Gert-Jan van Dijk, Aînoi, lógoi, mŷthoi: Fables in Archaic, Classical, and Hellenistic Greek Literature. with a Study of the Theory and Terminology of the Genre, Pub. by Brill, Leiden - New York - Köln, 1997, s.94) için bkz.