Determinizm

Determinizm; her olayın, diğer olaylara gerekli ve kaçınılmaz bir sonucu olduğunu ileri süren bir öğretidir. Sözlük anlamı olarak da; belirlenimcilik, gerekircilik anlamına gelen bu kelimeyi ayrıştırdığımız zaman; aşağıdaki sonuç ortaya çıkıyor:

de + termine + ism = Determinism kelimesini oluşturuyor.

De, Latince'den günümüze ulaşmış uzakta, olmayan anlamlarına gelen bir kelime iken, Determinism'de karşımıza bir önek olarak geliyor.

Kelimeye asıl anlamını veren termine; Latince sınır, limit, son anlamlarına gelen terminus fiilleşip terminare oluyor ve ardından de- öneki ile birleştirdiğimizde determinare kelimesini oluşturuyoruz.

Determinare ( Determino, avi, atum) : sınırlamak, limitlemek, kısıtlamak, belirlemek

de + terminus -> terminare ( Latin)
Determinare -> Determiner (Old Fr) -> Determine (Fr) -> Determine (İng)

Kelimenin sonuna eklenen -ism sonekini incelediğimiz de ise;
-izein (Greek iζειν) -> -izare (Latin) -> -ismos (Greek -ισμoς) -> -ismus (Latin) -> -ism (Fr) -> -ism (İng) -> -izm ( Tr) şeklinde bir sonuca ulaşıyoruz.

Modern dillerdeki hali; determinismo (İsp), determinismus (Alm), determinisme (Fr), determinism (ing) vb.

Gnostik

Ruhani bilgi, ilim; Gnostic kelimesinin anlamlarından bazılarıdır. Peki bu kelime bu anlamını nasıl kazandı? Kelimenin kökenine indiğimiz zaman, karşımıza çıkan ve elde ettiğimiz kelime, Hint- Avrupa dil ailesine ait olan "gno" köküdür.

Bu kök öncelikle Grekçe'de gnosis (gno + sis , knowledge, bilgi) oluyor. -Sis soneki işlevini, kelimeyi yapılan bir işe, eyleme dönüştürerek gerçekleştiriyor. (Örnek olarak know (bilmek)+ -ing = bilinme, bilgi) Bu durumda gnostic kelimesini ayrıştırdığımız da gnosis+ ic sonucuna varıyoruz. (-ic : bir şey ile ilgili anlamına gelen sonek)

Gno kökünden başlayarak, bu kelime, sırayla şu formuna ulaşmıştır:(Grekçe -> Latince ->İngilizce)

Gno => gignoskein (gignosko) - gnosis(Greek) - gnostikos(Greek)
Gnostikos => gnostikus(Latin) - gnostici(Latin) - gnostic(English)

Gno köküne tekrar baktğımız zaman, G harfinin vurgulanmadan söylenip, okunduğunu ele alırsak, İngilizce'deki (to) know kelimesi ile ne kadar benzediği net bir şekilde görünüyor.

Gnosco, gnōvi, gnōtum; fiilindeki "g" harfi zamanla işlevini kaybedip düşmüş, Latince'deki yerini nosco, nōvi, nōtum olarak almıştır.

Latince'de birtakım önekler ile (g)nosco, ere fiiline farklı anlamlar vermiştir fakat sonuç olarak hepsi kök anlamını koruyarak, öğrenmek ile ilgili manalar içerir.

Örnek olarak; prae+nosco: (to learn) öğrenmek, ig+nosco: (not to wish to know) öğrenmek istememek, inter+nesco: (to distinguish) ayırt etmek fiilleri gösterilebilir.

Günümüz dillerindeki hali de: Alm. gnostiker, Fr. gnostique, İsp. gnostico, İt. gnostico vb.